Delegowanie pracowników – dyrektywa wdrożeniowa

Od kilku miesięcy sporo emocji wśród pracodawców delegujących pracowników za granicę wzbudzają prace instytucji wspólnotowych nad tzw. dyrektywą wdrożeniową, która ma na celu wzmocnienie obowiązujących przepisów pochodzących z dyrektywy 96/71/WE. Dyrektywa wdrożeniowa ma na celu utrudnienie obchodzenie przepisów przez nieuczciwych przedsiębiorców. Pracodawcy obawiają się jednak, że dyrektywa ta może w rzeczywistości utrudnić, czy wręcz uniemożliwić delegowanie pracowników do innych państw Unii. Czy obawy te są uzasadnione?

We wcześniejszych artykułach pisałem o regulacjach dotyczących pracodawców delegujących swoich pracowników na terenie Unii Europejskich. Podstawowym aktem prawnym regulującym tę problematykę jest Dyrektywa 96/71, która nakazuje pracodawcom zapewniać pracownikom niedyskryminujące warunki pracy w stosunku do pracowników miejscowych, w szczególności przynajmniej minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym państwie.

Doświadczenia ostatnich lat pokazało, że istnieje pilna potrzeba poprawy wdrażania, stosowania i egzekwowania zapisów dyrektywy 96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług. Świadczyć o tym może chociażby duża liczba orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawach łamania prawa, co w istotny sposób determinuje interpretację prawną obowiązujących przepisów. Z tego też powodu 21 marca 2012 r. Komisja Europejska opublikowała projekt dyrektywy wdrożeniowej, który zawiera nowe zapisy prawne oraz propozycje rozwiązań głównych problemów. Dyrektywa wdrożeniowa jest oparta o artykuły 53(1) oraz 62 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Dla Polski, kraju który deleguje najwięcej pracowników w Unii Europejskiej, ważne jest, aby zasady delegowania czyli m.in. warunki zatrudnienia nie uległy zmianie. Dyrektywa wdrożeniowa nie może ich zmieniać. Gdyby jednak doszło do rewizji dyrektywy podstawowej 96/71/WE wszystko mogłoby się zdarzyć – w tym warunki zatrudnienia pracowników delegowanych mogłyby również ulec zmianie. Niektóre państwa członkowskie, w związku z kryzysem gospodarczym, chciałyby zablokować delegowanie pracowników i wprowadzić protekcjonistyczne zapisy w nowej dyrektywie, co dla Polski mogłoby grozić utratą setek tysięcy miejsc pracy. Rewizja dyrektywy podstawowej, w przeciwieństwie do dyrektywy wdrożeniowej, daje im właśnie taką możliwość.

 Wprowadzenie dyrektywy wdrożeniowej nie zmieni zasad uregulowanych dyrektywą podstawową, ponadto planowane zmiany mają rzeczywiście na celu wyeliminowanie nieuczciwych praktyk polegających na naruszaniu praw pracowników. Rzetelni pracodawcy nie mają powodów do obaw, przeciwnie, powinni spodziewać się znacznego wyeliminowania nieuczciwej konkurencji.

Parlament Europejski, Rada UE i Komisja osiągnęły 27 lutego 2014 r. wstępne porozumienie w sprawie przyszłości delegowania pracowników w Unii Europejskiej. Uzgodniony tekst zawiera dobre rozwiązania zarówno dla pracowników jak i polskich firm świadczących usługi w Unii Europejskiej.

Nowe prawo, które zacznie obowiązywać w Państwach Członkowskich najprawdopodobniej kwietniu 2016 roku poprawi ochronę praw pracowników delegowanych poprzez np. obowiązkowy mechanizm solidarnej odpowiedzialności wykonawcy w sektorze budownictwa za zobowiązania wobec pracowników podwykonawcy jak i ukróci protekcjonistyczne zachowania niektórych rządów wobec zagranicznych usługodawców. Aby osiągnięte porozumienie weszło w życie musi jeszcze zostać przyjęte przez Państwa Członkowskie, a także Komisję Zatrudnienia i Spraw Społecznych Parlamentu Europejskiego oraz Parlament Europejski podczas głosowania na Sesji Plenarnej.

Podczas prac nad dyrektywą wdrożeniową szczególnie trudne było wypracowanie porozumienia w odniesieniu do środków kontrolnych, stosowanych przez kraje UE wobec zagranicznych usługodawców (art. 9) jak i wprowadzenia mechanizmu odpowiedzialności solidarnej (art. 12). Zgodnie z tekstem uzgodnionym dzisiaj przez trzy instytucje UE, państwa będą miały swobodę w doborze środków kontrolnych, ale pod warunkiem, że instrumenty te będą miały na celu jedynie wdrożenie dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników oraz pod warunkiem, że będą uzasadnione i proporcjonalne. Dodatkowo kraje będą zobowiązane poinformować Komisję o podjętych środkach kontrolnych, a ta będzie zobowiązana to sprawdzenia ich zgodności z prawem UE. W przypadku odpowiedzialności solidarnej Państwa Członkowskie będą zobowiązane do jej wprowadzenia w sektorze budownictwa w odniesieniu do bezpośredniego podwykonawcy. Dodatkowo kraje będą mogły wprowadzić alternatywne rozwiązania nią w postaci sankcji finansowych nałożonych na wykonawcę.

Kompromisowy tekst dyrektywy wdrożeniowej zawiera dodatkowo szereg zapisów mających w przyszłości usprawnić i poprawić delegowanie pracowników w ramach UE. Nowa dyrektywa zawiera jasno zdefiniowane elementy, które mają służyć organom kontrolnym we wszystkich krajów UE do oceny legalności delegowania. Państwa Członkowskie będą musiały stworzyć jedną stronę internetową, na której znajdą się informacje na temat warunków zatrudnienia obowiązujących na ich terytorium oraz wskazać instytucje, do których zarówno pracownicy jak i pracodawcy będą mogli zwrócić się z prośbą o informacje dotyczące delegowania. Kraje będą musiały także zapewnić pracownikom możliwość składania skarg wobec nieuczciwych pracodawców oraz ubiegania się o zwrot należności z tytułu wynagrodzenia netto czy bezprawnie odciągniętych składek na ubezpieczenie społeczne. Poprawie ulegnie także współpraca pomiędzy Państwami Członkowskimi, między innymi dzięki szerokiemu zastosowaniu systemu elektronicznej wymiany informacji na rynku wewnętrznym IMI. Państwa będą także zobowiązane do uznawania kar finansowych i grzywien nałożonych na przedsiębiorcę w innymi kraju UE.

Trzy instytucje zgodziły się także, aby do dyrektywy wdrożeniowej dodać deklarację potwierdzającą, że zastępowalność, charakterystyczna dla niektórych form świadczenia usług, jest dozwolona i nie świadczy o nielegalności delegowania.