Ceny transferowe: analiza porównawcza

Od 2017 r. podmioty powiązane czeka rewolucja w zakresie obowiązków związanych z dokumentacją cen transferowych. 

Jednym z nowych obowiązków będzie analiza porównawcza (zwana też benchmarkową). Obowiązek jej sporządzenia dotyczyć będzie podmiotów, które uzyskują przynajmniej 10 mln euro porównawcza (lib kosztów).

Analiza ta polega na przeprowadzeniu statystycznych badań rynkowych w celu ustalenia ceny lub marży rynkowej.

W dzisiejszym artykule o tym jak taką analizę sporządzić.

Analiza porównawcza

Zgodnie, z wchodzącymi w życie w 2017 r. przepisami podmioty uzyskujące przynajmniej 10 mln euro obrotów zobowiązane będą sporządzić „opis analizy danych podmiotów niezależnych lub danych ustalonych z podmiotem niezależnym, uznanych za porównywalne do warunków ustalonych w transakcjach lub innych zdarzeniach, zwanej  „analizą danych porównawczych”, wykorzystanych do kalkulacji rozliczeń, wraz z podaniem źródła tych danych.

Analiza danych porównawczych powinna zawierać dane porównywalne o podmiotach mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli dane są dla podatnika dostępne. W przypadku braku danych do przeprowadzenia analizy danych porównawczych, podatnik załącza do dokumentacji podatkowej opis zgodności warunków transakcji oraz innych zdarzeń, ustalonych z podmiotami powiązanymi, z warunkami, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty.

Analiza porównawcza polega na porównaniu wyników transakcji miedzy podatnikiem i jego podmiotem powiązanym (transakcja badana) z wynikami uzyskanymi w zbliżonych transakcjach przez podmioty niepowiązane, a następnie wyciągnięciu na tej podstawie wniosków odnośnie rynkowego charakteru cen w transakcji badanej.

Celem analizy porównawczej jest weryfikacja, czy poziom cen w badanej transakcji można uznać za zgodny z warunkami rynkowymi w świetle dostępnych danych. W szczególności:

Analiza porównawcza ma na celu wsparcie metodologii wyceny wybranej przez podatnika.

Warunki transakcji badanej dostosowane do wyników analizy porównawczej powinny zwiększać prawdopodobieństwo uznania przez organy podatkowe cen transferowych za zgodne z zasadą ceny rynkowej.

Jednocześnie zastosowanie w praktyce wniosków płynących z analizy porównawczej (zwłaszcza przygotowanej przez podmiot niezależny) może skutecznie ograniczyć odpowiedzialność karną skarbową w stosunku do osób oskarżonych o zaniżenie dochodu do opodatkowania. Podstawową przesłanką takiej odpowiedzialności jest bowiem wina umyślna, podczas gdy oparcie się na analizie porównawczej, szczególnie przygotowanej przez niezależny podmiot zewnętrzny, wskazuje na racjonalną próbę uniknięcia czynu zabronionego.[1]

Najprościej mówiąc analiza porównawcza polega na dokonaniu ustaleniu jaka jest dla transakcji badanej cena lub marża rynkowa. Polega więc ona na przeprowadzeniu badań rynkowych. Zasadnicza trudność polegać będzie na zebraniu danych porównawczych. Nierzadko w związku z tym trzeba będzie skorzystać z profesjonalnych usług firm badania rynku.

W niektórych przypadkach firmy będą mogły się w takiej analizie posłużyć danymi wewnętrznymi:

Przykład:  

Spółka Centrum S.A. zajmuje się wynajmem powierzchni produkcyjnych, magazynowych, biurowych. Do spółki należy 14 ha ziemi, na których znajdują się budynki produkcyjne i technologiczne o łącznej powierzchni użytkowej ok. 60 tys. m². Głównym najemcą powierzchni produkcyjnej, biurowej i magazynowej jest spółka Spektrum z o.o., która jest podmiotem powiązanym ze spółką Centrum S.A. Ponadto spółka wynajmuje powierzchnie biurowe, magazynowe i produkcyjne kilkudziesięciu innym podmiotom (niepowiązanym). Cena dla podmiotu powiązanego jest dużo niższa niż dla podmiotów niepowiązanych.

Ponieważ spółka Centrum uzyska w 2017 r. więcej niż 10 mln euro przychodów istnieje konieczność przeprowadzenia analizy porównawczej. Wynikiem analizy nie będzie jednak jedna konkretna wartość, lecz pewien przedział wartości, które można uznać za rynkowe.

Jako dane porównywane przyjęto stawki najmu oferowane podmiotom niepowiązanym określone w umowach, których warunki są najbardziej zbliżone do warunków określonych w umowie z podmiotem powiązanym (biorąc pod uwagę wielkość wynajmowanej powierzchni).

Analiza danych porównywalnych powinna wykluczać te, które są zaniżone bądź zawyżone w stosunku do całej próby. W tym celu wykorzystywane są statystyczne miary pozycyjne, tj. kwartyle i mediana.

Kwartyl – miara pozycyjna określająca punkt w uszeregowanej próbie  obserwacji. Pierwszy kwartyl określa wartość w próbie, której nie osiąga ¼ obserwacji i którą przekracza ¾ obserwacji. Trzeci kwartyl określa wartość w próbie, której nie osiąga ¾ obserwacji i która przekracza ¼ obserwacji.

Mediana – wartość środka obserwacji w szeregu uporządkowanym, powyżej i poniżej której znajduje się jednakowa liczba obserwacji.

W przedziałach od minimum do pierwszego kwartyla i od trzeciego kwartyla do maksimum umiejscowione są obserwacje o wartościach znacznie odbiegających od najczęściej występujących. Stąd też dla ograniczenia ich wpływu na ostateczny wynik analizy przyjmuje się, że właściwym zakresem wyników jest zakres od pierwszego do trzeciego kwartyla.

Spółka Centrum S.A. wynajmuje powierzchnie kilkudziesięciu najemcom. Wynajmowane powierzchnie można podzielić na trzy podstawowe rodzaje, które różnią się stawkami najmu:

– pomieszczenia biurowe

– pomieszczenia produkcyjne

– pomieszczenia magazynowe

Stawki najmu dla podmiotu powiązanego w 2017 r. wyniosły:

– powierzchnia biurowa:              18,70 zł

– powierzchnia produkcyjna:     10,60 zł

– powierzchnia magazynowa:     3,10 zł

W wyniku analizy umów zawartych ze spółkami (wzięto przede wszystkim pod uwagę wielkość wynajmowanej powierzchni) oraz innych okoliczności mogących mieć wpływ na ustalone ceny, stwierdzono, że najbardziej porównywalne warunki najmu oferowane były następującym spółkom (z podziałem na rodzaj wynajmowanej powierzchni):

Aby ustalić przedział cen, który może zostać uznany za średni ustalamy średnie odchylenie „in plus” oraz „in minus”. Odchylenie na plus ustalamy sumując wartości dodatnie i dzieląc tę sumę przez liczbę takich wartości. Analogicznie postępujemy ustalając wartość odchylenia na minus.

W związku z powyższymi wyliczeniami średnie odchylenie in plus i in minus w poszczególnych rodzajach powierzchni wynosi:

·         powierzchnia biurowa:

o   in plus:                20,69%

o   in minus:            19,83%

·         powierzchnia produkcyjna:

o   in plus:                15,94%

o   in minus:            15,94%

·         powierzchnia magazynowa:

o   in plus:                22,92%

o   in minus:            27,08%

W przypadku spółki powiązanej odchylenie od średniej stawki czynszu w poszczególnych rodzajach powierzchni przedstawia się następująco:

Na podstawie powyższego można stwierdzić, że w przypadku spółki powiązanej przekroczono przy ustalaniu stawek czynszu średnie odchylenie in minus. W związku z tym dla ustalenia wartości rynkowej miesięcznej stawki czynszu należy wziąć pod uwagę średnie odchylenie in minus:

W związku z powyższymi ustaleniami stawki czynszu ustalone dla podmiotu powiązanego nie powinny być mniejsze od:

– dla powierzchni biurowej:        23,25 zł

– dla powierzchni produkcyjnej: 19,33 zł

– dla powierzchni magazynowej: 11,67 zł

aby mogły być uznane za stawki odpowiadające średnim stawkom rynkowym.

Z przedstawionej analizy porównawczej wynika, że ceny stosowane w transakcjach z podmiotem powiązanym są niższe od średnich cen z podmiotami niepowiązanymi. Dla spółki taka informacja oznacza, że w razie kontroli organ podatkowy zakwestionuje te ceny (spółka może ocenić wartość ewentualnego zobowiązania podatkowego).

Przeprowadzenie analizy porównawczej jeszcze w 2016 r. pozwoli firmom na ocenę ryzyka związanego z wejściem w życie nowych przepisów. Jeżeli okaże się, że cena dla podmiotu powiązanego odbiega od średnich cen rynkowych to jest jeszcze trochę czasu do przeprowadzenia negocjacji z podmiotem powiązanym w celu zmiany tych cen.

W powyższym przykładzie analizę porównawczą przeprowadzono na podstawie cen stosowanych przez podmiot badany z podmiotami niepowiązanymi. Ceny te są bowiem cenami rynkowymi.

W sytuacji gdy brak jest danych wewnętrznych (bo np. podmiot nie dokonuje transakcji z podmiotami niepowiązanymi bądź transakcje te nie mogą zostać uznane za porównywalne) wówczas należy posłużyć się danymi zewnętrznymi, np. dostępnymi sprawozdaniami finansowymi podmiotów prowadzących taką samą działalność.