Przekazanie firmy małżonkowi

Pytanie: Moja małżonka prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, niewielką myjnię samochodową w Warszawie. Obecnie planujemy dokonanie przekazania firmy na moją rzecz – małżonka zakończy prowadzenie działalności a ja w ramach własnej działalności gospodarczej będę kontynuował działalność firmy. Jakie konsekwencje na gruncie podatku VAT i podatku dochodowego wywołuje takie przekazanie? Czy trzeba będzie zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych? W jaki sposób przeprowadzić całą operację? Głównym majątkiem firmy jest nieruchomość, którą jest budynek myjni samochodowej. Nieruchomość ta jest majątkiem wspólnym małżonków.

Odpowiedź:

„Dla bytu zorganizowanej części przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 27e ustawy o VAT konieczny jest organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. Oznacza to, że zespół ten nie musi obejmować działów obsługujących przedsiębiorstwo pod względem niematerialnym, w zakresie obsługi kadrowej, informatycznej i finansowej, które nie są niezbędne do realizacji, przez zespół tak wyodrębnionych składników majątkowych, jego określonych zadań gospodarczych.” Wyrok NSA z dnia 27 września 2011 r., sygn. akt I FSK 1383/10.

Biorąc pod uwagę powyższe, można uznać, że przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się tę część przedsiębiorstwa, która jest przede wszystkim wyodrębniona organizacyjnie, ale także posiada samodzielność finansową.

Tak więc przekazanie małżonkowi firmy w postaci myjni samochodowej (z towarem, koncesjami, pracownikami) można uznać za transakcję zbycia przedsiębiorstwa, która nie podlega opodatkowaniu VAT na mocy art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.

 Kiedy obowiązek korekty?

Przy przekazaniu zorganizowanej części przedsiębiorstwa należy pamiętać, że w art. 91 ust. 9 ustawy o VAT wskazano, iż w przypadku transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części korekta kwoty podatku naliczonego określona w art. 91 ust. 1-8 ustawy jest dokonywana przez nabywcę. Zatem przyjmujący zorganizowaną część przedsiębiorstwa przejmuje na siebie prawa i obowiązki przekazującego w zakresie korekty podatku VAT odliczonego, jeżeli w wyniku tego przekazania uległo zmianie przeznaczenie otrzymanych przez nabywcę składników majątkowych. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy będą one użytkowane przez nabywcę do wykonywania czynności zwolnionych z podatku VAT.

Ponieważ małżonek będzie prowadził działalność w takim samym zakresie jak wcześniej żona nie powstanie obowiązek dokonania korekty podatku VAT. Obowiązek taki powstałby gdyby małżonek sprzedał nieruchomość służącą działalności gospodarczej, bądź też przeznaczył tę nieruchomość na cele wykonywania czynności zwolnionych z podatku VAT.

 Przekazanie firmy – kolejne etapy

Ustawy o VAT nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans. Przez zbycie należy rozumieć każdą czynność prowadzącą do przeniesienia własności. Zbyciem będzie więc zarówno sprzedaż przedsiębiorstwa, jak i darowizna. Na gruncie VAT, w sytuacji przedstawionej w pytaniu mamy do czynienia z likwidacją jednej działalności i rozpoczęciem drugiej, zupełnie nowej działalności.

W tym momencie podatnikiem VAT jest żona, mąż nie prowadzi działalności i nie jest podatnikiem VAT. W tej sytuacji mąż powinien zarejestrować swoją działalność (jako podatnik VAT czynny), a następnie żona powinna wyrejestrować prowadzoną przez siebie działalność.

Pierwszy etap: zarejestrowanie działalności gospodarczej osoby fizycznej – męża. W urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu należy złożyć formularz VAT-R.

W tym celu należy złożyć w urzędzie skarbowym formularz VAT-R – zgłoszenie rejestracyjne. Trzeba tam podać między innymi datę rozpoczęcia działalności, miesiąc, za który będzie złożona pierwsza deklaracja.

Drugi etap: przekazanie przedsiębiorstwa. Teraz mamy dwóch zarejestrowanych podatników VAT. Następuje zbycie – przekazanie przedsiębiorstwa, które w zasadzie może nastąpić w formie wybranej przez strony, najbardziej im odpowiadającej i najbardziej korzystnej (np. darowizna przedsiębiorstwa).

Trzeci etap: wyrejestrowanie działalności żony.

Zgłoszenie zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych powinno być dokonane przez podatnika poprzez złożenie w urzędzie skarbowym formularza VAT-Z. Podatnik powinien wskazać datę zaprzestania wykonywania działalności i przyczynę likwidacji działalności gospodarczej. Na tej podstawie zostaje wykreślony z rejestru podatników VAT. Kończąc działalność w terminie 14 dni od dnia jej likwidacji, małżonek prowadzący dotychczas działalność jest obowiązany sporządzić spis z natury, według stanu na dzień likwidacji działalności. Następnie w terminie 7 dni od zakończenia tego spisu złożyć zawiadomienie o spisie w urzędzie. W tej sytuacji drugi z małżonków (mąż) jako podatnik VAT dalej samodzielnie może prowadzić działalność gospodarczą zarejestrowaną na siebie.

Wcześniejsze zbycie całego przedsiębiorstwa powoduje, iż remanent likwidacyjny wynosi 0 zł (zero). W praktyce nie mamy podatku należnego od towarów objętych spisem z natury.

Podatek od spadków i darowizn

Zgodnie z kodeksem cywilnym przedsiębiorstwo jest mieniem, które obejmuje w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W związku z tym darowizna przedsiębiorstwa podlegać może podatkowi od spadków i darowizn. Zgodnie jednak z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn darowizna pomiędzy małżonkami jest wolna od podatku. Jednakże należy w ciągu 6 miesięcy zgłosić taką darowiznę do urzędu skarbowego.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

1) wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9637 zł lub

2) gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Forma prawna

W myśl art. 751 § 1 Kodeksu cywilnego, zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Forma ta została zastrzeżona pod sankcją nieważności (art. 73 § 2).

Nie ma przeszkód by darowizna taka została dokonana w formie aktu notarialnego – wówczas nie będzie konieczności zgłaszania tej czynności do urzędu skarbowego.

WNIOSKI

Przekazanie przedsiębiorstwa nie podlega ustawie o VAT (jest obojętne dla VAT) i nie pociąga za sobą obowiązku dokonania korekt odliczonego wcześniej podatku naliczonego. Należy pamiętać, iż zbycie przedsiębiorstwa nie jest uwzględniane w deklaracji składanej na potrzeby podatku od towarów i usług.

Mąż nabywający przedsiębiorstwo nie będzie musiał dokonywać korekty podatku VAT.