Jedną z najważniejszych decyzji, którą musi podjąć przyszły przedsiębiorca jest wybór formy opodatkowania. Od niej zależy oczywiście wysokość płaconych podatków ale też wiąże się z nią stopień skomplikowania prowadzonych ewidencji i koszty ich prowadzenia.
Osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne które nie mają statusu osób fizycznych podlegają podatkowi dochodowemu od osób prawnych. Podmioty objęte tym podatkiem nie mają wyboru, jeżeli chodzi o formę czy stawkę podatku.
Osoby fizyczne mogą płacić podatek dochodowy według następujących form:
- według skali podatkowej – w zależności od wysokości dochodu są objęte stawką 18% i 32% (tzw. zasady ogólne),
- według 19% jednolitej stawki – bez względu na wysokość dochodu (tzw. podatek liniowy),
- w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
- w formie karty podatkowej.
Te cztery formy podatku dochodowego od osób fizycznych dostępne są przedsiębiorcom. Każda z tych form charakteryzuje się innymi stawkami podatku, innymi obowiązkami w zakresie ewidencji i księgowości, różnymi zakresami regulacji.
Osoba fizyczna podejmująca działalność gospodarczą powinna więc w pierwszej kolejności dokonać wyboru formy opodatkowania, kierując się kryteriami optymalizacji.
Podatek według skali
Podatek według skali jest podstawową formą opodatkowania, dostępną dla każdego przedsiębiorcy bez względu na rodzaj działalności. W tej formie podatek płacony jest od dochodu, czyli różnicy między przychodem a kosztami (wydatkami, które zostały poniesione, aby uzyskać przychody). Podatek płacony jest według skali podatkowej określonej w ustawie o PIT: 17% i 32% (w zależności od wysokości dochodu).
Przy tej formie opodatkowania przedsiębiorca może korzystać ze wszystkich dostępnych ulg podatkowych (np. ulga prorodzinna, rehabilitacyjna).
Tę formę opodatkowania można polecić przedsiębiorcom, którzy osiągają dochody mieszczące się w pierwszym przedziale skali (do 85 528 zł), którzy mają prawo do ulg podatkowych bądź chcieliby się preferencyjnie rozliczyć wspólnie z małżonkiem albo są osobami samotnie wychowującymi dzieci.
W tej metodzie opodatkowania należy prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, w której ewidencjonuje się zarówno przychody, jak i koszty. Jeżeli przychody przedsiębiorstwa przekroczą 2 000 000 Euro, wówczas przedsiębiorca ma obowiązek w następnym roku prowadzić księgi zgodnie z ustawą o rachunkowości.
Podatek liniowy
Jest dostępny także bez względu na rodzaj i rozmiar działalności. Jedyne ograniczenie dotyczy osób świadczących usługi na rzecz byłych pracodawców. Podstawową zaletą tej formy rozliczenia jest jedna 19% stawka stosowana do wszystkich dochodów z działalności gospodarczej – bez względu na ich wielkość.
Niestety, przy tej formie opodatkowania brak jest możliwości skorzystania z większości ulg i preferencji podatkowych. Poza tym podatek płaci się od pierwszej zarobionej złotówki.
Ten sposób opodatkowania można polecić przedsiębiorcom uzyskującym wysokie dochody, którzy nie mają prawa do ulg podatkowych (bądź skorzystanie z nich będzie i tak mniej korzystne niż zasady ogólne).
W tej formie opodatkowania również należy prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów lub księgi handlowe po przekroczeniu przychodu 2 000 000 zł.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Tę formę opodatkowania mogą wybrać osoby prowadzące działalność samodzielnie, w spółce cywilnej lub jawnej. Ograniczeniem jest wysokość przychodów. Ryczałtu nie mogą opłacać przedsiębiorcy, którzy osiągają przychód w wysokości większej niż 250 000 euro. Po przekroczeniu tego limitu przedsiębiorca traci prawo do ryczałtu i musi dokonywać rozliczeń na zasadach ogólnych (według skali podatkowej).
Dodatkowym ograniczeniem jest to, że wiele rodzajów działalności zostało wyłączonych z opodatkowania ryczałtem (m.in. apteki, lombardy, kantory, niektóre wolne zawody, np. doradcy podatkowi, architekci).
Zaletę ryczałtu stanowi to, że nie trzeba prowadzić księgi przychodów i rozchodów (ani ksiąg rachunkowych), jak przy zasadach ogólnych i podatku liniowym. Przedsiębiorca prowadzi uproszczoną ewidencję przychodów. Przy rozliczeniu podatkowym nie uwzględnia się bowiem kosztów działalności. Podatek jest płacony od przychodu, a nie od dochodu, za to na ogół według niższych stawek. Wynoszą one: 20%, 17%, 8,5%, 5,5% i 3% – w zależności od rodzaju działalności.
Nie ma możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Dostępne są natomiast inne ulgi podatkowe.
Karta podatkowa
Z tej formy opodatkowania mogą skorzystać osoby prowadzące drobną działalność handlową, gastronomiczną lub inną usługową, samodzielnie bądź w spółce cywilnej, a także wykonujące niektóre wolne zawody.
Jest to najprostsza forma opodatkowania – nie trzeba liczyć przychodów ani kosztów działalności, a podatek płaci się co miesiąc w stałej wysokości określonej w decyzji urzędu skarbowego, po pomniejszeniu go jedynie o zapłaconą składkę zdrowotną.
Nie przysługują inne ulgi i odliczenia ani preferencyjne rozliczenie z małżonkiem czy dla samotnych rodziców.
Zaletą karty jest to, że nie trzeba prowadzić żadnych ewidencji dla celów tego podatku. Jednak wysokość podatku określona w decyzji urzędu może czasem okazać się wyższa niż przy opodatkowaniu według innych form opodatkowania.
Kryteria oceny i wyboru formy podatku dochodowego
Biorąc pod uwagę cele podatkowe firmy, można wyodrębnić następujące kryteria oceny i wyboru formy podatku dochodowego:
- koszty prowadzenia ewidencji i rozliczeń,
- ryzyko podatkowe,
- możliwość wpływania na obciążenie podatkowe,
- przewidywane kwoty podatku do zapłaty.
Należy uznać, że podatek jest tym korzystniejszy, im niższe są wydatki podatkowe (suma kosztów ewidencji i rozliczeń oraz przede wszystkim kwot podatku do zapłaty), im mniejsze ryzyko podatkowe oraz im większy jest wpływ podatnika na obciążenia podatkowe.
Koszty ewidencji i rozliczeń
Najprostsze kryterium wyboru formy podatku polega na określeniu wysokości kosztów jego ewidencji i rozliczeń.
Najdogodniejszymi podatkami są zatem odpowiednio: karta podatkowa, ryczałt ewidencjonowany, ogólny podatek liniowy i progresywny rozliczany na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Podatnik opodatkowany w formie karty podatkowej w praktyce nie prowadzi żadnych ewidencji podatkowych, dlatego też koszty ewidencji i rozliczeń są tutaj zdecydowanie najniższe.
Najgorszy z punktu widzenia uciążliwości rozliczeń jest podatek ogólny od osób fizycznych i prawnych rozliczany na podstawie ksiąg rachunkowych.
Należy jednak zaznaczyć, że ocena obowiązków formalnych powinna uwzględniać nie tylko podatek dochodowy. Realizacja ewentualnych innych obowiązków ewidencyjno-sprawozdawczych, przede wszystkim dotyczących VAT oraz związanych z rozliczaniem pracowników, odbywa się równolegle z obowiązkami dotyczącymi rozliczenia przedsiębiorcy. Tak więc uproszczenia w podatkach ryczałtowych mogą nie być ważne, jeżeli podatnik i tak rozlicza się z VAT oraz prowadzi rozliczenia osób zatrudnionych.
Można zaryzykować stwierdzenie, że najczęściej w takim przypadku niskie koszty ewidencji i rozliczeń dotyczące podatku dochodowego nie mają dla podatnika większego znaczenia. Dla większości podatników uproszczenia podatków ryczałtowych nie są istotne. Uproszczenia te mają znaczenie dla mikroprzedsiębiorców, którzy nie płacą VAT oraz nie zatrudniają pracowników.
Kryterium kosztów ewidencji ma natomiast istotne znaczenie, jeżeli podatnik dysponuje możliwością wyboru między ewidencją księgową (tzw. pełne księgi) a tańszą i prostszą podatkową księgą przychodów i rozchodów.
Do konsekwencji stosowania określonej formy ewidencji należą nie tylko koszty administracyjne, lecz także ryzyko podatkowe i wysokość wykazywanego dochodu, a zatem i płaconego podatku. Decyzja o wyborze podatkowej księgi przychodów i rozchodów powinna być w niektórych przypadkach podejmowana w perspektywie dłuższej niż rok podatkowy. Jeżeli bowiem podatnik spodziewa się przekroczenia wartości sprzedaży ponad kwotę 2 000 000 euro, wtedy powinien rozważyć, czy nie byłoby korzystne założenie ksiąg rachunkowych od początku działalności. Pozwoliłoby to bowiem na uniknięcie przyszłych kosztów przejścia z ewidencji podatkowej na księgową oraz na zachowanie merytorycznej ciągłości.
Ryzyko podatkowe
Ważnym kryterium oceny podatku jest ryzyko podatkowe. Należy przyjąć, że określoną wartością dla podatnika stanowi pewność podatku. Pewność, a w związku z tym przewidywalność w zakresie obowiązku podatkowego i wysokości zobowiązania podatkowego.
Podatnik oczekuje konkretyzacji obowiązku podatkowego (czyli rozstrzygnięcia, czy podatek powinien być w ogóle płacony, a jeśli tak, to w którym momencie) oraz konkretyzacji zobowiązania podatkowego (a więc ustalenia, jaka jest kwota podatku). Przekonanie podatnika o prawidłowości postępowania pozwala na planowanie działalności oraz na unikanie sankcji karno-skarbowych.
Ryzyko podatkowe uwarunkowane jest sposobem ustalania podatku, zakresem dostępnych ulg i odliczeń oraz formą ewidencji. Z punktu widzenia tych czynników najmniej ryzykowną formą podatku jest karta podatkowa, następnie ryczałt ewidencjonowany.
W opodatkowaniu w formie karty podatkowej przedsiębiorca otrzymuje decyzję naczelnika urzędu skarbowego z ustaloną miesięczną wysokością podatku. Nie ma tu więc ryzyka błędnego ustalenia wysokości zobowiązania przez podatnika – wyeliminowanie jakiegokolwiek ryzyka podatkowego w tej formie sprowadza się do zapłaty podatku w ustalonej wysokości w określonym czasie.
Ryzyko podatkowe może tutaj dotyczyć sytuacji, gdy wybór innej formy opodatkowania okazałby się dla podatnika korzystniejszy finansowo.
Najbardziej ryzykowny jest podatek ogólny rozliczany na podstawie ewidencji księgowej. Przy tym trudno rozstrzygać o różnicach między podatkiem od osób fizycznych i prawnych. Wydaje się jednak, że źródłem dodatkowego ryzyka u osób fizycznych jest w określonych przypadkach brak wyraźnego rozdziału między majątkiem podmiotu a majątkiem prywatnym właściciela.
Znaczenie problemu ryzyka podatkowego wynika z jego niewymierności i konieczności rozstrzygnięcia przez podatnika dylematu minimalizacji ryzyka i minimalizacji płatności podatku. Najczęściej z możliwością obniżenia podatku wiąże się bowiem wyższe ryzyko podatkowe.
Możliwość wpływania na obciążenie podatkowe
Podstawowe znaczenie dla oceny elastyczności formy podatku dochodowego ma możliwość wpływania na płatności dodatkowe. Sterowanie wysokością zobowiązania podatkowego i momentem jego zapłaty możliwe jest przede wszystkim w podatku na zasadach ogólnych od osób fizycznych i prawnych. Szczególne możliwości pojawiają się przy stosowaniu u osób fizycznych podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Podatnicy nie mają oczywiście pełnej swobody kształtowania ciężaru podatkowego, ale przez odpowiednie rozliczenia i planowanie działalności można uzyskać oszczędności podatkowe.
Najczęściej wykorzystywana bywa swoboda w zakresie wyboru momentu ponoszenia kosztów oraz wykazywania kosztów poprzez ich rozliczenie. Możliwe jest również sterowanie przychodami w zakresie momentu ich wykazania lub fakturowania.
Stosowanie podatków uproszczonych w zasadzie uniemożliwia sterowanie obciążeniem podatkowym. Charakterystyczną cechą tych podatków jest bowiem automatyzm opodatkowania. Ograniczone możliwości kształtowania momentu powstania obowiązku podatkowego występują przy stosowaniu ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Odbywa się to przez sterowanie momentem wykazywania przychodów oraz stosowaniem rozliczenia kwartalnego. W przypadku karty podatkowej podatnik nie ma żadnego wpływu na wysokość podatku.
Przewidywane kwoty podatku do zapłaty
Podstawowym kryterium wyboru formy podatku dochodowego są przewidywane kwoty podatku do zapłaty w danym okresie rozliczeniowym. Okresem tym jest najczęściej czas do końca roku kalendarzowego (lub wybranego roku obrotowego w przypadku osób prawnych). Im niższe bowiem płatności podatku dochodowego, tym korzystniejsza forma opodatkowania.
Poszczególne podatki obliczane są według różnych formuł, dlatego ich ostateczna wysokość zależy od indywidualnej sytuacji podatnika. Nie można zatem wskazać podatku jednoznacznie korzystnego lub zawsze niekorzystnego. Liniowy podatek od osób fizycznych będzie w określonej sytuacji korzystny, a w innym przypadku – już nieopłacalny. Każda forma podatku, po spełnieniu określonych warunków, może być korzystna.
Dla podatnika podejmującego decyzję o wyborze formy podatku kluczowe znaczenie ma zatem ustalenie, co decyduje o opłacalności poszczególnych podatków i w jaki sposób należy prowadzić politykę podatkową w celu ustalenia podatku potencjalnie najniższego.
Wysokość podatku zdeterminowana jest wykazywanymi przychodami, kosztami, odliczeniami od podstawy opodatkowania oraz odliczeniami od podatku, a także stawkami podatkowymi. Przy analizie płatności podatkowych należy zatem uwzględnić przewidywaną sytuację ekonomiczną przedsiębiorstwa (przychody, koszty, inwestycje), możliwe sposoby jej podatkowego ujęcia (wykazywanie przychodów i kosztów), możliwe do zastosowania odliczenia podatkowe. Ważne znaczenie ma również sytuacja osobista podatnika, a przede wszystkim zakres obowiązków w zakresie składek ubezpieczeniowych, uzyskiwanie dochodów poza działalnością gospodarczą, prawo do stosowania ulg podatkowych, w tym w ramach praw nabytych, jak również prawo do wspólnego rozliczania z małżonkiem lub dziećmi.
Wysokość podatku zależy więc ostatecznie od indywidualnej sytuacji przedsiębiorstwa oraz samego podatnika.
Analiza wysokości podatku powinna być dokonywana w zasadzie w perspektywie jednego roku. Dotyczy to zwłaszcza wyboru formy podatku u osób fizycznych. Podatki mogą być bowiem swobodnie wybierane, przy uwzględnieniu przepisowych ograniczeń, na kolejne lata podatkowe. Podatnicy powinni ustalić, który z podatków będzie najniższy w danym roku podatkowym. Rozpatrywanie opłacalności podatku w dłuższym okresie jest obarczone znacznym ryzykiem zarówno prognozowania przychodów i kosztów, jak i zmiany przepisów podatkowych.
W dłuższym horyzoncie czasowym powinien być jednak rozstrzygany wybór między podatkiem od osób prawnych a podatkiem od osób fizycznych. Wynika to z tego, że wybór ten dotyczy nie tylko formy podatku, lecz także formy prawnej prowadzenia działalności.
Formy podatku dochodowego płaconego przez osoby fizyczne powinny być więc wybierane przy założeniu ich optymalizacji w danym roku podatkowym.
Zmiana podatku płaconego przez osoby fizyczne nie wymaga ponoszenia znaczących dodatkowych kosztów. Natomiast rachunek opłacalności podatku od osób prawnych – jako alternatywy dla podatku od osób fizycznych – powinien uwzględniać wysokość płatności podatkowych oraz ewentualne koszty założenia, stosowania i przekształcenia osoby prawnej.
Co wybrać?
W praktyce najważniejszym kryterium wyboru formy opodatkowania jest wysokość spodziewanych obciążeń podatkowych. Pozostałe kryteria należy jednak wziąć pod uwagę, szczególnie w sytuacji, gdy koszt obsługi księgowej związanej z prowadzeniem ewidencji okazałby się na tyle wysoki, że czyniłby podatkowo atrakcyjną formę opodatkowania mniej korzystną od innej.
Przy analizie opłacalności każdej z form opodatkowania należy również uwzględnić pozostałe dochody podatnika.
Przykład:
Pan Józef jest zatrudniony na etacie, jego roczny dochód wynosi 80 000 zł. Zamierza podjąć dodatkowo działalność, z której szacowany dochód wyniesie 50 000 zł. Jest to działalność wyłączona z opodatkowaniem ryczałtem (handel częściami do samochodów). W związku z tym pan Józef rozważa opodatkowanie działalności gospodarczej na zasadach ogólnych bądź podatkiem liniowym.
Która forma będzie korzystniejsza?
Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba przeprowadzić prostą analizę ekonomiczną, polegającą na oszacowaniu całego podatku przy zastosowaniu jednej i drugiej formy opodatkowania.
- Wybór zasad ogólnych:
W takim przypadku podatek będzie liczony od łącznych dochodów pana Józefa, czyli od kwoty 130 000 zł. Podatek według skali podatkowej wyniesie:
Podstawa obliczenia podatku w złotych | Podatek wynosi | ||
ponad | do | ||
85 528 | 17% | minus kwota zmniejszająca podatek | |
85 528 | 14 539 zł 76 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł |
44 472 zł x 32% + 14539,76 zł = 28 770 zł. (podatek wyliczony wg skali obowiązującej w 2020 r.)
- Wybór podatku liniowego:
Podatek od dochodów z działalności: 50 000 zł x 19% = 9500 zł.
Podatek od dochodów z pracy: 80 000 zł x 17% – 525,12 zł = 13 075 zł.
Razem: 9500 zł + 13 075 zł = 22 575 zł.
Jak widać z wyliczeń, wybór podatku liniowego do opodatkowania działalności gospodarczej przyniósł niemal 6 200 zł oszczędności w podatku.
Podsumowanie
Przyszły przedsiębiorca, analizując opłacalność działalności gospodarczej, którą zamierza podjąć, nie może zapomnieć o analizie obciążeń podatkowych. W pierwszej kolejności należy ustalić, które formy opodatkowania są dla przedsiębiorcy dostępne, a następnie – oszacować wysokość rocznego podatku dla każdej z form (biorąc pod uwagę pozostałe źródła dochodów, prawa do ulg, możliwość rozliczenia wspólnie z małżonkiem itp.).
Jeżeli na tym etapie wybór nie będzie jednoznaczny, to trzeba wziąć pod uwagę dodatkowe kryteria, takie jak: koszty prowadzenia ewidencji podatkowych i ryzyko podatkowe związane z każdą z form opodatkowania.
Pamiętajmy o tym, że formę opodatkowania można zmienić dopiero w kolejnym roku, a zmiana jej w trakcie roku jest możliwa tylko w niektórych przypadkach.
Nie zapominajmy też, że nie ma form opodatkowania jednoznacznie korzystnych czy jednoznacznie niekorzystnych.
Dodaj komentarz