Darowizna na konto osoby trzeciej a podatek od spadków i darowizn

Otrzymanie darowizny w kręgu najbliższej rodziny co do zasady korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Kwestia ta wydaje się prosta, jednak w praktyce problemy pojawiają się z wypełnieniem warunków koniecznych do skorzystania z tego zwolnienia. Zgodnie z przepisem ustawy o podatku od spadków i darowizn darowizna pieniężna w tzw. grupie zero powinna zostać dokonana przelewem na rachunek obdarowanego. Wiele sporów z organami podatkowymi dotyczy przypadków gdy darowizna pieniężna trafia bezpośrednio na konto osoby trzeciej, np. sprzedawcy nieruchomości, którą obdarowany zamierza nabyć. Niedawna interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, wydana po wyrokach sądów administracyjnych, stanowi cenny oręż dla podatników w ewentualnych sporach z organami podatkowymi.

Istota sporu – forma przekazania darowizny a zwolnienie podatkowe

Przedmiotem sporu, który trafił na wokandę sądów administracyjnych, była sytuacja, w której ojciec dokonał darowizny środków pieniężnych na rzecz syna z przeznaczeniem na zakup mieszkania. Kwota darowizny została przelana bezpośrednio przez ojca na rachunek bankowy sprzedawcy nieruchomości, z pominięciem konta bankowego syna (obdarowanego). Umowa darowizny w formie pisemnej wskazywała cel darowizny (zakup mieszkania) i przewidywała taki właśnie sposób płatności.  

W pierwotnej interpretacji organ podatkowy uznał, że taki sposób przekazania środków pieniężnych nie spełnia warunku udokumentowania otrzymania darowizny dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. W konsekwencji, darowizna taka zdaniem organu nie mogła korzystać ze zwolnienia od podatku.  

Rozstrzygnięcie sądów i zmiana stanowiska organu

Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, który uchylił zaskarżoną interpretację. Organ podatkowy wniósł skargę kasacyjną, która została oddalona przez Naczelny Sąd Administracyjny. W efekcie prawomocnych wyroków sądów, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej dokonał ponownego rozpatrzenia wniosku i wydał interpretację zgodną ze stanowiskiem podatnika.  

Organ podatkowy, uwzględniając wskazania sądów, przyznał, że przesłanka udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek nabywcy jest spełniona również wówczas, gdy darowane środki nie wpływają bezpośrednio na rachunek obdarowanego, a na rachunek wierzyciela obdarowanego (w tym przypadku sprzedawcy nieruchomości), na który zostają przekazane środki pieniężne przez darczyńcę. Taki sposób udokumentowania, wraz z zawartą umową darowizny określającą cel i strony transakcji, pozwala na wskazanie darczyńcy, obdarowanego oraz źródła pochodzenia środków.  

Wskazówki dla podatników

To korzystne rozstrzygnięcie może mieć istotne znaczenie dla podatników planujących darowizny w najbliższej rodzinie z przeznaczeniem na konkretny cel, np. zakup nieruchomości. Aby skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn w podobnych przypadkach, należy pamiętać o kilku kluczowych kwestiach:

1. Umowa darowizny: Chociaż przepisy Kodeksu cywilnego wymagają dla oświadczenia darczyńcy formy aktu notarialnego, umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. W praktyce, akt notarialny, jest konieczny w przypadku darowizny nieruchomości, inne darowizny nie wymagają nawet formy pisemnej. W opisywanej sytuacji umowa została zawarta w zwykłej formie pisemnej, ale zawierała polecenie co do wydatkowania darowanych środków na zakup mieszkania.  
2. Określenie celu i sposobu przekazania środków: W umowie darowizny lub w inny wyraźny sposób (np. w tytule przelewu ) powinno być jasno określone, że środki są darowane na konkretny cel (np. zakup nieruchomości) i że zostaną przekazane bezpośrednio na konto osoby trzeciej (sprzedawcy).  
3. Identyfikacja stron i celu: Z dokumentacji transakcji (umowy darowizny, potwierdzenia przelewu) powinno jednoznacznie wynikać, kto jest darczyńcą, kto obdarowanym oraz na co przeznaczone są darowane środki.  
4. Zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego: Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z najbliższej rodziny (małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę) jest zwolnione od podatku, jeżeli zgłoszą nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy przypadków, gdy wartość nabytego majątku od tej samej osoby w okresie 5 lat nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (obecnie 36 120 zł dla I grupy podatkowej) lub gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. W przypadku darowizny środków pieniężnych, gdy wartość przekracza kwotę wolną od podatku, konieczne jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek w banku lub SKOK, lub przekazem pocztowym. Jak potwierdza omawiana interpretacja, przelew na konto osoby trzeciej w celu realizacji darowizny również spełnia ten warunek.  
5. Termin zgłoszenia: W przypadku darowizny środków pieniężnych bez zachowania formy aktu notarialnego, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia, czyli z chwilą przekazania środków. Od tego momentu biegnie 6-miesięczny termin na zgłoszenie darowizny w urzędzie skarbowym.  

Podsumowanie

Interpretacja indywidualna potwierdza, że darowizna środków pieniężnych dokonana przez najbliższego członka rodziny bezpośrednio na rachunek osoby trzeciej (np. sprzedawcy nieruchomości) z przeznaczeniem na cel wskazany w umowie darowizny może korzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Kluczowe jest odpowiednie udokumentowanie darowizny, z którego jednoznacznie wynikają strony darowizny oraz jej cel, a także dopełnienie formalności związanych ze zgłoszeniem nabycia do właściwego urzędu skarbowego, o ile wartość darowizny przekracza kwotę wolną od podatku.

Oczywiście, najlepiej będzie by darowizna pieniężna faktycznie została przelana na rachunek obdarowanego a dopiero potem została dokonana zapłata za kupowane mieszkanie. Ale jeśli z różnych powodów środki pieniężne zostaną przez darczyńcę przelane bezpośrednio na rachunek osoby trzeciej to nie oznacza, że sprawa jest przegrana i obdarowany utracił prawo do skorzystania ze zwolnienia

Pamiętajmy, że każda sytuacja podatkowa jest indywidualna i w przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z doradcą podatkowym.

Interpretacja indywidualna z dnia 7 maja 2025 r., sygn. 0111-KDIB2-3.4015.229.2021.8.BB, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydana po wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2024 r. sygn. akt III FSK 669/23