Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy

Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy

W błyskawicznym tempie zostały przyjęte przepisy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ustawa została opublikowana 12 marca, z mocą od 24 lutego 2022 (czyli od ataku Rosji na Ukrainę). Przepisy regulują kwestie legalności pobytu uchodźców, podejmowania przez nich pracy, nadawania numerów PESEL, wsparcie socjalne dla obywateli Ukrainy oraz świadczenia dla darczyńców. Głównymi adresatami przyjętych przepisów są obywatele Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Legalny pobyt uchodźców

Jeżeli uciekający przed wojną obywatel Ukrainy wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 24 lutego 2022 r. (końcowa data ma zostać określona w późniejszym rozporządzeniu Rady Ministrów) i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (nie traktuje Polski jako państwa tranzytowego) to tym samym jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Jeżeli cudzoziemiec w tym czasie opuści Polskę na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go tego uprawnienia.

Przepisów tych nie stosuje się do obywateli Ukrainy, którzy już posiadają prawo pobytu w Polsce (na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy lub stały) a także tych, którzy złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Wjazd na terytorium Polski zostaje zarejestrowany podczas przekraczania granicy (gdyby tak się nie stało cudzoziemiec może dokonać rejestracji u Komendanta Głównego Straży Granicznej).

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest lub był uznawany za legalny na podstawie specjalnej ustawy, udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy (maksymalnie do 3 lat).

Ponadto, obywatele Ukrainy którzy przebywali w Polsce w dniu 24 lutego na podstawie wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy przedłuża się prawo pobytu do końca 2022 r.

Przepisy specustawy przedłużają też ważność dokumentów tożsamości obywateli Ukrainy. Jeżeli bowiem ostatni dzień okresu ważności:

1) kart pobytu,

2) polskich dokumentów tożsamości obywatela Ukrainy,

3) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”

  • wydanych obywatelom Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.

Numery PESEL dla uchodźców

Uchodźcy, których wjazd został zarejestrowany mogą złożyć w dowolnym urzędzie gminy wniosek o nadania numeru PESEL. Wniosek należy złożyć osobiście (podczas składania wniosku zostaną pobrane odciski palców) wraz ze zdjęciem (gminy mogą zapewnić nieodpłatne wykonanie zdjęć). Wraz z nadaniem PESEL zostanie utworzony profil zaufany pozwalający na elektroniczny dostęp do usług administracji publicznej. Wnioski o nadanie nr PESEL można składać od 16 marca.

Legalność zatrudnienia

Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:

1) jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie specustawy lub

2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.

Standardowe zasady zatrudniania obywateli Ukrainy przewidują tzw. procedurę oświadczeniową. Szczególne zasady przyspieszają i upraszczają te procedury.

Ponadto, obywatel Ukrainy może zarejestrować się oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy.

Działalność gospodarcza obywateli Ukrainy

Obywatele Ukrainy legalnie przebywający w Polsce (na podstawie specustawy lub ustawy o cudzoziemcach) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Warunkiem jest uzyskanie przez obywatela Ukrainy numeru PESEL.

W przypadku gdy pobyt przedsiębiorcy – obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przestanie być legalny, przedsiębiorca zostanie wykreślony z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Wsparcie socjalne dla obywateli Ukrainy i darczyńców

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu w Polsce na podstawie specustawy przysługuje prawo do:

  • 1) świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
  • 2) świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981 i 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  • 3) świadczenia dobry start, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  • 4) rodzinnego kapitału opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. poz. 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  • 5) dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2021 r. poz. 75, 952, 1901 i 2270), jeżeli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Obywatelowi Ukrainy, któremu nadano PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Ponadto mogą ubiegać się o inne świadczenia z pomocy społecznej (na zasadach przewidzianych w przepisach o pomocy społecznej).

Obywatele Ukrainy mogą ponadto liczyć na:

  • opiekę medyczną obejmującą świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń, z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej,
  • darmową pomoc psychologiczną,
  • pomoc żywnościową w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym,

Osoby, które zapewniają zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy mogą na swój wniosek otrzymać świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej niż za okres 60 dni. Wysokość świadczenia zostanie ustalona rozporządzeniem Rady Ministrów (ma to być ok. 40 zł za osobę).

Zmiany w przepisach podatkowych

Ustawa o  pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa przewiduje również korzystne zmiany podatkowe dla osób i przedsiębiorców udzielających wsparcia obywatelom Ukrainy.

Przedsiębiorcy (osoby fizyczne i prawne) mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:

1) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,

2) jednostkom samorządu terytorialnego,

3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,

4) podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego

– o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Kosztem uzyskania przychodów są również koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na rzecz powyższych podmiotów, o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Ponadto, pomoc humanitarna oraz świadczenia pieniężne otrzymane w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez obywateli Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych jest wolna od podatku.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa legalizuje pobyt przybywających do Polski uchodźców, daje im dostęp do rynku pracy, opieki zdrowotnej i świadczeń socjalnych. Ponadto wprowadza korzystne rozwiązania dla osób i podmiotów oferujących pomoc Ukraińcom uciekającym przed wojną do Polski.

5 Comments

  • by Agnieszka Posted 18 marca, 2022 4:06 pm

    Osobom przebywającym w Polsce przed dnie 24.02.2022r na podstawie kart pobytu, legalność pobytu zostaje przedłużona do 31.12.2021 natomiast sam karta jako dokument tożsamościowy wydłuż się jej ważność przez18 miesięcy – proszę nie wprowadzać w błąd

    • by Agnieszka Posted 18 marca, 2022 4:08 pm

      przepraszam miało być do 31.12.2022

      • by Mariusz Makowski Posted 18 marca, 2022 7:43 pm

        Ma Pani rację – zezwolenie pobytowe ulega przedłużeniu do 31 grudnia 2022 r., natomiast ważność karty pobytu ulega przedłużeniu o 18 miesięcy – poprawiłem w tekście.

    • by Mariusz Makowski Posted 18 marca, 2022 7:30 pm

      Pani Agnieszko, art. 42 ust. 8 specustawy:

      „8. Jeżeli ostatni dzień okresu ważności:

      1) kart pobytu,

      2) polskich dokumentów tożsamości obywatela Ukrainy,

      3) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”

      – wydanych obywatelom Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.”

  • by Dmytro Posted 9 czerwca, 2022 2:52 pm

    Powiedz mi, czy rezydenci podatkowi Ukrainy i Ukraińcy pracujący zdalnie na Ukrainie (którzy nie stracili tam pracy, np. programiści) mają obowiązek podatkowy w Polsce w 2022 roku?

    Czy w takim razie jesteśmy zmuszeni płacić podatki w Polsce, jeśli płacimy je na Ukrainie?

    A jeśli zamienimy pracę zdalną na pracę w Polsce, czy mamy obowiązek podatkowy w stosunku do tych środków, za które zapłaciliśmy już podatki na Ukrainie w pierwszym półroczu (gdy byliśmy rezydentami podatkowymi Ukrainy)?

    Niestety ten punkt nie jest nigdzie wymieniony.

Dodaj komentarz

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ciołka 13 lok. 207

Warszawa, mazowieckie

Telefon: +48 513 14 11 11

E-mail: makowski@doradca-podatkowy.net.pl