Miesięczny termin na zgłoszenie spadku wolnego od podatku niezgodny z Konstytucją

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r. (sygn. akt P 43/11) orzekł, że art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym w latach 2007 – 2008, w zakresie, w jakim uzależniał prawo do skorzystania z ulgi od złożenia w terminie miesiąca zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia spadku jest niezgodny z Konstytucją.

Oznacza to, że podatnicy, którzy z różnych powodów nie zdążyli w miesięcznym terminie złożyć oświadczenia o nabyciu spadku i musieli z tego powodu zapłacić podatek od spadków i darowizn mogą złożyć wniosek o wznowienie postępowania i uchylenie decyzji wymierzającej ten podatek.

Wniosek ten trzeba jednak złożyć w nieprzekraczalnym terminie do 18 lipca 2013 r.

Przypomnijmy, 1 stycznia 2007 r. wszedł w życie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, który zwalnia z podatku darowizny i spadki nabyte w tzw. „grupie 0”, czyli nabyte przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Przepis jednocześnie uzależniał prawo do skorzystania z ulgi od zgłoszenia nabycia w ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego (obecnie, od 1 stycznia 2009 r. termin ten wynosi 6 miesięcy).

Termin ten okazał się w wielu przypadkach niewystarczający dla spadkobierców i w wielu przypadkach organy podatkowe odmawiały im prawa do ulgi ze względu na przekroczenie miesięcznego terminu i wydawały decyzje wymiarowe.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy był niezgodny z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zakwestionowany przepis gwarantował pozorną ochronę jednostki i stanowił niewykonalną konstrukcję normatywną. Za taką Trybunał uznał mechanizm prawny, którego elementami były krótki termin o charakterze materialnym, uzależniony od czynności procesowych stron początek biegu tegoż terminu, zróżnicowana praktyka stosowania pieczęci o nadaniu klauzuli prawomocności oraz zróżnicowana praktyka organów administracji w zakresie wymogu udokumentowania dnia powstania obowiązku podatkowego.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że „wprawdzie prawo podatkowe może nakładać różne, nawet restrykcyjne wymogi proceduralne na podatników w celu wykonania ciążących na nich obowiązków podatkowych, ale jeżeli prawodawca postanowi o przyznaniu szczególnego rodzaju uprawnień podatkowych, zobowiązany jest w maksymalny w danym stanie prawnym i faktycznym sposób, stanowiąc odpowiednie wymogi proceduralne, materialne oraz ustrojowe, realnie umożliwić beneficjentom skorzystanie z przyznanego uprawnienia”.

Podatnikom, którym wskutek przekroczenia miesięcznego terminu na złożenie zgłoszenia ustalono zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od spadków i darowizn, przysługuje prawo do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w sprawie podatku od spadków i darowizn oraz uchylenie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Wznowienie postępowania obejmować będzie tylko te przypadki, w których spełnione są łącznie następujące warunki:

• nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych nastąpiło w drodze dziedziczenia,
• śmierć spadkodawcy nastąpiła od dnia 1 stycznia 2007 r.,
• postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku uprawomocniło się w okresie od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. (zarejestrowano akt poświadczenia dziedziczenia w 2008 r.),
• wyłączną przesłanką ustalenia zobowiązania podatkowego było zgłoszenie nabytych rzeczy lub praw majątkowych naczelnikowi urzędu skarbowemu z uchybieniem miesięcznego terminu określonego w art. 4 ust. 1 pkt 1 powyższej ustawy.

Wniosek o wznowienie postępowania należy złożyć w nieprzekraczalnym terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału, tj. do dnia 18 lipca 2013 r. (art. 240 § 1 pkt 8 i art. 241 § 2 pkt 2 ustawy – Ordynacja podatkowa). Organem właściwym w sprawie wznowienia postępowania jest organ, który wydał decyzję w ostatniej instancji.

Nadpłata podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia uchylenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, z zastrzeżeniem przepisów art. 76 Ordynacji podatkowej o zaliczeniu nadpłaty, m.in. na poczet zaległości podatkowych.

Ministerstwo Finansów zaleca organom podatkowym sprawne przeprowadzenie postępowań podatkowych i zwrot nadpłat.

Podatnikom, którzy spełniają powyższe warunki oferuję usługę przygotowania odpowiedniego wniosku do organu podatkowego wraz z ewentualnym reprezentowaniem jako pełnomocnik w postępowaniu w sprawie uchylenia decyzji i stwierdzenia nadpłat.