W sytuacji gdy dowód księgowy budzi wątpliwości organu podatkowego co do tego czy obrazuje on rzeczywiste zdarzenie może dojść do wszczęcia tzw. kontroli krzyżowej u kontrahenta. Jeżeli dana faktura została zaksięgowana u kontrahenta jako koszt (bądź przychód) to należy przyjąć (chyba że można udowodnić coś innego), że faktura ta obrazuje rzeczywiste zdarzenie gospodarcze. Kontrole krzyżowe w postępowaniu szacunkowym (lub w celu uniknięcia tego postępowania) przeprowadza się w celu uzupełnienia materiału dowodowego umożliwiającego ustalenie podstawy opodatkowania na podstawie dokumentów źródłowych, mimo że księgi podatkowe zostają odrzucone.
Czynności kontroli skarbowej nie są kontrolą, ale elementem postępowania dowodowego. Nie mają więc do nich zastosowania przepisy dotyczące czasu trwania kontroli, nie obowiązuje też zasada prowadzenia jednej kontroli w danym czasie. Uprawnienia organów skarbowych w zakresie kontroli krzyżowej trochę się różnią. Organy podatkowe posługują się w tym względzie Ordynacją podatkową (art. 274c), organy kontroli skarbowej przeprowadzają ją na podstawie art. 13b ustawy o kontroli skarbowej.
Zasady prowadzenia kontroli krzyżowej przez organy podatkowe wyjaśnione zostały w piśmie Ministra Finansów – – Dyrektora Departamentu Systemu Podatkowego z dnia 12 lipca 2005 r., SP1/768/033-235/1584/04/AA (Biuletyn Skarbowy 2005/4 str. 14):
1. Stosownie do art. 274c ustawy – Ordynacja podatkowa organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Powyższe oznacza, że sprawdzenie prawidłowości i rzetelności dokumentów podatnika u jego kontrahentów będzie się odbywać w organie podatkowym w ramach czynności sprawdzających. Dokonywana czynność sprawdzająca nie wymaga wydania szczególnego upoważnienia. Czynności sprawdzające nie stanowią czynności kontroli podatkowej, a zatem okres oczekiwania na protokół z czynności sprawdzających nie jest wliczany do czasu trwania kontroli, ani też nie wymaga zawieszenia kontroli podatkowej. Natomiast dokumenty zgromadzone w ramach czynności sprawdzających mogą stanowić odpowiednio załącznik do protokołu lub jeden z dowodów w postępowaniu podatkowym, odrębny od dowodów zgromadzonych w toku kontroli podatkowej, w zależności do tego czy czynności te zostaną przeprowadzone przed lub po zakończeniu kontroli podatkowej.
Należy zauważyć, że do czynności sprawdzających mają odpowiednio zastosowanie procedury przewidziane dla postępowania podatkowego (art. 280). Wobec powyższego w wezwaniu, stosownie do art. 155 § 1 w związku z art. 280 ustawy – Ordynacja podatkowa, należy wskazać, czy kontrahent podatnika powinien przedłożyć osobiście dokumenty będące przedmiotem czynności sprawdzających, czy może uczynić to za pośrednictwem pełnomocnika lub też przesłać je do organu podatkowego.
Natomiast z art. 274c § 2 ustawy – Ordynacja podatkowa wynika, że jeżeli miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej kontrahenta kontrolowanego znajdują się poza obszarem działania organu przeprowadzającego kontrolę, czynności sprawdzających może także dokonać organ właściwy miejscowo (dla kontrahenta kontrolowanego). Zlecenie – przez organ prowadzący postępowanie lub kontrolę podatkową – dokonania określonych czynności w stosunku do kontrahenta podatnika organowi właściwemu miejscowo dla tego kontrahenta powinno być uzasadnione ekonomiką przeprowadzenia czynności sprawdzających. W szczególności zlecenie dokonania określonych czynności w stosunku do kontrahenta podatnika – organowi właściwemu miejscowo dla tego kontrahenta – może nastąpić wówczas, gdy miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta podatnika znajduje się w znacznej odległości od siedziby organu dokonującego kontroli lub prowadzącego postępowanie podatkowe.
W zakresie ewentualnego skorzystania z formy „pomocy” innego organu w przeprowadzeniu czynności sprawdzających trzeba w szczególności uwzględniać: uprawnienie kontrahenta podatnika (osoby reprezentującej) do ograniczenia obowiązku osobistego stawiennictwa do obszaru województwa, w którym zamieszkuje (przebywa), wynikające z art. 156 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej. W przypadku gdy organ prowadzący postępowanie podatkowe lub kontrolę podatkową uzna, iż dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy wystarczające jest złożenie wyjaśnień lub dokonanie innej czynności w ramach czynności sprawdzających w formie pisemnej, zbędne będzie korzystanie z „pomocy” innego organu, normowanej w art. 274 § 2 Ordynacji, a także sporządzanie protokołu z czynności sprawdzających – czynność ta zostaje w inny sposób utrwalona na piśmie (art. 172 § 1 in fine w związku z art. 280 Ordynacji podatkowej).
2. Na mocy art. 274c Ordynacji podatkowej organ podatkowy uprawniony jest, w związku z prowadzoną kontrolą podatkową, do żądania – od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą – przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Przepis ten zawęża zakres podmiotowy ww. czynności sprawdzających do kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą, przy czym chodzi tu o wykonywanie działalności gospodarczej przez kontrahenta w okresie objętym kontrolą u podatnika. A zatem zakończenie wykonywania działalności gospodarczej przez osobę fizyczną (kontrahenta) nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia czynności sprawdzających dokumentów dotyczących okresu objętego kontrolą, w którym osoba fizyczna wykonywała działalność gospodarczą.”
Uprawnienia organów kontroli skarbowej w zakresie kontroli krzyżowej są trochę szersze niż organów podatkowych co wynika z faktu, że zgodnie z art. 13b ust. 2 u.k.s za kontrahentów kontrolowanego uważa się także wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą uczestniczące w dostawie tego samego towaru lub usługi będące zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi.
Zgodnie z o.p. za kontrahenta kontrolowanego uważa się podmiot od którego bezpośrednio kupuje lub któremu bezpośrednio sprzedaje. Natomiast w myśl u.k.s. kontrahentem jest również podmiot, który pośrednio bierze udział w dostawie towaru lub usługi, co oznacza, że jeżeli bezpośrednim sprzedającym lub kupującym jest pośrednik to kontrolą krzyżową można objąć całą transakcję, również transakcje na rzecz pośrednika.
Dodaj komentarz